فناوریهای دیجیتال پتانسیل قابل توجهی برای بهبود زندگی افرادی که با ASD زندگی میکنند دارند؛ ولی از آنجایی که 95% افراد مبتلا به اوتیسم در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط زندگی میکنند در نتیجه دسترسی آنها به برق، اینترنت و دستگاههای دیجیتال ممکن است بسیار محدود باشد. بانک جهانی اصطلاح «شکاف دیجیتال» را برای توصیف نابرابریها در دسترسی به فناوریهای دیجیتال بین جامعه پردرآمد و کم درآمد ابداع کرد. این مطالعه به امکانسنجی شش فناوری نوظهور برای اختلالات طیف اوتیسم پرداخت و ملاحظات کلیدی برای پیادهسازی فناوریهای دیجیتال در LMIC را مورد بررسی قرار داد تا در نهایت منجر به افزایش شکاف دیجیتالی نگردد.
فناویهای نوظهور برای افرادASD
کامپیوترهای شخصی
رایانههای شخصی (PC) در اکثر خانهها، مدارس، دانشگاهها، ادارات و مغازهها در کشورهای با درآمد بالا یافت میشوند. مداخلات مبتنی بر رایانه برای کودکان اوتیستیک از اوایل دهه 1970 شناخته شده است و توسط افراد مبتلا به ASD و مراقبان آنها برای پرداختن به زمینههای مختلف اعم از شناسایی اولیه، توانبخشی و غیره استفاده میشود. امروزه، پلتفرمهای آنلاین (مانند https://babynavigator.com) والدین را قادر میسازد تا رشد کودک خود را ردیابی کنند و در صورت مشکوک شدن به تأخیر رشد کودک، آنها را جهت انجام اقدامات لازم ترغیب نمایند. یا به عنوان مثال www.autismnavigator.com، برای متخصصان و خانوادهها دسترسی به آخرین اخبار ابزارهای تشخیصی مبتنی بر شواهد و تکنیکهای مداخله را فراهم میسازد. شواهد نشان داده است که آموزش مبتنی بر رایانه به اندازه آموزش حضوری مؤثر است. حتی بدون دسترسی به اینترنت، رایانههای رومیزی با استفاده از نرمافزارهای سمعی و بصری (مانند پاورپوینت) میتوانند به افزایش توانمندی و دانش افراد ASD کمک نمایند.
رباتها
درکشورهای با درآمد بالا برای بیش از یک دهه، تشخیص و درمان مبتنی بر ربات برای ASD یک حوزه تحقیقاتی به سرعت در حال توسعه بوده است. رباتها برای پرداختن به اهداف مختلفی مانند افزایش توجه و بهبود تعامل اجتماعی و مهارتهای ارتباطی در مدرسه، درمانگاه یا خانه طراحی شدهاند. با این حال، بیشتر مداخلات روباتیک برای ASD هنوز مرحله رشد را پشت سر نگذاشتهاند. در نتیجه، استفاده از آنها در حال حاضر بیشتر به تحقیقات و بخشهای بالینی تخصصی محدود شدهاست. هزینههای آنها قابل توجه است و جزو گرانترین فناوریهای مورد بحث قرار دارند.
واقعیت مجازی
فنآوریهای واقعیت مجازی به شبیهسازی محیطهای واقعی ایمن و قابل تکرار برای آموزش مهارتهای لازم برای زندگی مستقل و اشتغال به افراد مبتلا به ASD کمک میکنند. به عنوان مثال مداخلات مبتنی بر واقعیت مجازی برای ASD به افراد آموزش میدهند که چگونه مسیریابی کنند، از خیابانها عبور کنند، چگونه از حملونقل عمومی استفاده نمایند و یا چگونه یک میز را در یک کافه یا رستوران پیدا کنند.
دستگاههای واقعیت مجازی روی سر مانند Oculus Quest (https://www.oculus.com/compare/) به راحتی قابل حمل هستند، کار کردن با آنها دشوار نیست و بنابراین میتوان آنها را در اکثر محیطها استفاده کرد و حدود 300 دلار آمریکا قیمت دارند. با این حال، اکثر فنآوریهای پیشرفته واقعیت مجازی برای ASD، به رایانههای قدرتمند با مشخصات پیشرفته و به اینترنت پرسرعت نیاز دارند.
سطوح فعال مشترک
فناوریهای رابط مشارکتی (CI) یا سطح فعال مشترک (SAS) رایانههایی با صفحه نمایش لمسی بزرگ هستند که میتوان روی میزها قرار داده شوند و توسط بیش از یک نفر به طور همزمان اداره شوند. در نتیجه این امر منجر به افزایش سطح مشارکت و بهبود مهارتهای اجتماعی مانند تماس چشمی، به اشتراکگذاری احساسات، نشان دادن علاقه به بازی مشارکتی در کودکان مبتلا به ASD میگردد. البته این فناوری به دلیل اندازه بزرگ و وزن زیادش به راحتی قابل حمل نیست. همچنین، طبیعتاً دستگاههای صفحه لمسی مقاوم نیستند و در نتیجه مستعد آسیب هستند که میتواند آنها را غیرقابل استفاده نماید و تعمیر یا تعویض آنها را هزینهبر کند. این امکان وجود دارد که این فناوری بتواند در محیطهای بسیار خاص مانند مدارس تخصصی، کلینیکها یا مراکز تحقیقاتی مفید باشد. میزهای لمسی چند کاربره موجود در حال حاضر از 6500 دلار آمریکا (بدون هیچ نرمافزاری) قیمت دارند.
حسگرها
فناوریهای حسگر در لوازم جانبی روزمره مانند عینک، ساعت مچی، لباس یا چسبهای فوقالعاده نازک برای جمعآوری دادههای خاص برای شناسایی علائم ASD مورد استفاده قرارگرفتهاند. از این فناوری برای ردیابی حرکت چشم برای تشخیص نگاه غیر معمول، ردیابی فعالیتهای بدنی برای تشخیص رفتارهای کلیشهای، تشخیص تغییرات حالت داخلی مرتبط با استرس و اضطراب و برای تشخیص گفتار غیر معمول استفاده میگردد. با این حال، بسیاری از دستگاههای پوشیدنی و حسگرها نیاز به تماس مستقیم با پوست دارند و ممکن است توسط برخی از کودکان مبتلا به ASD تحمل نشوند. ساعتهای هوشمند (مانند اپل واچ) به طور فزایندهای هم برای کمک و هم برای نظارت بر افراد مبتلا به ASD در هر شرایطی مورد استفاده قرار میگیرند. با اینحال این فناوریها نسبتاً گران هستند. میانگین قیمت فروش ساعتهای هوشمند حدود 300 دلار آمریکا است و معمولاً برای تجزیه و تحلیل و استفاده از دادههای جمعآوریشده به نرمافزار و سختافزار رایانهای اضافی و همچنین متخصصان بسیار ماهر نیاز است.
موبایل و گوشیهای هوشمند
تخمین زده میشود که حدود 74 درصد از جمعیت کشورهای با درآمد بالا و 45 درصد کشورهای با درآمد پایین و متوسط صاحب یک گوشی هوشمند هستند در حالی که تخمینها برای مالکیت تبلت به ترتیب نزدیک به 50 درصد و 20 درصد است. شواهد نشان داده که این ابزارها میتواند استقلال روزانه جوانان مدرسهای مبتلا به ASD را بهبود بخشد. مثلا این کودکان میتوانندکارهای سادهای مانند تنظیم فهرست وظایف، تقویمها و برنامههای دفترچه تلفن و آدرس را در گوشی خود نصب نمایند و از آن طریق از آنها استفاده نمایند. همچنین استفاده از پلتفرمهای رسانههای اجتماعی آنلاین (مانند واتساپ، توییتر، فیسبوک) برای برخی میتواند دری را برای مشارکت اجتماعی و عضویت در یک جامعه باز کند. همانند رایانه های شخصی، فن آوریهای تلفن همراه و تلفنهای هوشمند هزینه پایینتری نسبت به بسیاری از فناوری های نوظهور دیگر برای ASDها دارند. در شکل 1 خلاصهای از فناویهای نوظهور برای افراد ASD لیست شده است.
شکل 1. خلاصه ای از فناوریهای نوظهور برای ASD از نظر هدف، محل استفاده، کاربران بالقوه و هزینه نسبی
در شکل 2 امکانسنجی کلی به نمایش گذاشتهشده است. بنابراین، روی هم رفته، به نظر میرسد فناوریهای تلفن همراه دارای بیشترین پتانسیل برای استفاده در کشورهای LMIC میباشند و نباید از پتانسیل آن غافل شد.
شکل2 . امکان سنجی به کارگیری فناوری های دیجتال برای طیف اوتیسم در کشورهای LMIC
The digital divide in technologies for autism: feasibility considerations for low-and middle-income countries. Journal of Autism and Developmental Disorders. .2021
LMIC
Virtual Reality (VR)
Shared Active Surfaces (SAS)
Collaborative Interface
Sensing Technologies (STs)